“Η χαμηλή γονιμότητα στην Ελλάδα και η Πανευρωπαϊκή δημογραφική κρίση”
Τις τελευταίες δεκαετίες, μεγάλο μέρος της Ευρώπης, έχει βιώσει μια δημογραφική κατάρρευση ανησυχητικών διαστάσεων, με την Ελλάδα να ανήκει στις χώρες που μειώνονται και συρρικνώνονται.
Τα ποσοστά γεννήσεων στη χώρα μας είναι πολύ χαμηλότερα από τα ποσοστά αντικατάστασης γενεών, που είναι 2,1 γεννήσεις κατά μέσο όρο ανά γυναίκα, σύμφωνα με τον ο Δρ Ιωάννη Π. Βασιλόπουλο, Ιατρό Αναπαραγωγής, Μαιευτήρα – Χειρουργό – Γυναικολόγο, a. Praticien Attaché CHU Cochin, Paris, ιδρυτικό μέλος του Institute of Life στο ΙΑΣΩ
Το δημογραφικό είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα που αντικατοπτρίζει τις σημαντικές κοινωνικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών. Κατά γενική αντίληψη, το δημογραφικό πρόβλημα υποσκάπτει την οικονομική ανάπτυξη, με δεδομένο ότι όταν ένας πληθυσμός γερνάει και μειώνεται, υπάρχουν λιγότεροι εργαζόμενοι σε παραγωγικές ηλικίες σε σχέση με τον αριθμό των ηλικιωμένων. Το αποτέλεσμα είναι να μην υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στην παραγωγή και στο κόστος των συντάξεων και του υγειονομικού συστήματος.
Σύμφωνα με τις επικαιροποιημένες προβλέψεις της Eurostat τον Μάρτιο του 2023, ο πληθυσμός της ζώνης του ευρώ αναμένεται να μειωθεί κατά 4,5% μέχρι το 2100. Αυτό το ποσοστό ισοδυναμεί με 16 εκατομμύρια άτομα, με τη μείωση να είναι ιδιαίτερα έντονη σε ορισμένες χώρες και συγκεκριμένα στην Εσθονία, την Ελλάδα, την Κροατία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Πορτογαλία, την Σλοβενία, την Σλοβακία και την Φινλανδία.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τις δημογραφικές προβολές της Eurostat του 2023, ο πληθυσμός της χώρας μας αναμένεται να μειωθεί από τα 10,46 εκατ. άτομα το 2022 στα 7,8 εκατ. άτομα το 2070, εκτίμηση η οποία είναι κατά 800.000 άτομα μειωμένη σε σχέση με τις αντίστοιχες δημογραφικές προβολές που είχε εκπονήσει η Eurostat πριν 4 χρόνια, το 2019 (Europop2019).
Επιπρόσθετα, λόγω της αύξησης του αριθμού των ηλικιωμένων, η μείωση του παραγωγικού πληθυσμού της ζώνης του ευρώ (άτομα ηλικίας μεταξύ 15 και 64 ετών) θα είναι πιο σοβαρή από αυτή του συνολικού πληθυσμού.
Ο αριθμός των ατόμων σε ηλικία εργασίας αναμένεται να μειωθεί κατά 19%, από 221 εκατομμύρια το 2022 σε 180 εκατομμύρια το 2100. Αυτό θα οδηγήσει σε ταχεία αύξηση του δείκτη εξάρτησης των ηλικιωμένων, από 34% το 2022 σε περίπου 51% το 2050 και 60% το 2100 – δηλαδή, από έναν ηλικιωμένο για κάθε τρία άτομα σε ηλικία εργασίας το 2022 σε λιγότερο από δύο ηλικιωμένους το 2100.
Παράλληλα όμως, η υπογεννητικότητα που επηρεάζει σε μεγάλο ποσοστό το δημογραφικό ζήτημα, έχει δύο όψεις, τις οποίες λαμβάνουν πολύ σοβαρά οι επιστήμονες στην κατάρτιση προτάσεων για την ενίσχυση των οικογενειών που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδιά, αλλά αποθαρρύνονται για οικονομικούς και κοινωνικούς λόγους.
Από τη μία οι γεννήσεις είναι λιγότερες από τους θανάτους, με τα ποσοστά γονιμότητας να είναι αρκετά χαμηλότερα του ορίου αντικατάστασης γενεών, με αποτέλεσμα τη μείωση του πληθυσμού.
Το μέσο ποσοστό γονιμότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με 1,53 γεννήσεις ζώντων ανά γυναίκα το 2021, είναι ελαφρώς υψηλότερο από ό,τι το 2020 που ήταν 1,50, αλλά το 2016 ήταν 1,57.
“Επιστημονική Ματιά”
Οι καθηγητές Δημογραφίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Βύρων Κοτζαμάνης και Αναστασία Κωστάκη σε έρευνά τους εκτιμούν πώς από 1,545 εκατ. γεννήσεις τη δεκαετία 1956-1965 αναμένεται να έχουμε μόνον 835 χιλ. τη δεκαετία 2016-2025 και πώς από 2,25 παιδιά ανά γυναίκα στις γενεές που γεννήθηκαν γύρω από το 1930, θα έχουμε λιγότερα από 1,5 παιδιά στις εγγονές τους, τις γυναίκες δηλαδή που γεννήθηκαν γύρω από το 1985.
Ωστόσο, η μείωση του ποσοστού γονιμότητας, ουσιαστικά, αντανακλά τη σημερινή θέση της γυναίκας που είναι ελεύθερη να αποφασίσει πότε και αν θα αποκτήσει ένα, δύο ή περισσότερα παιδιά. Η δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την ανάπτυξη της νέας γενιάς θα πρέπει να είναι πάντα προτεραιότητα της πολιτείας.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει σε ένα πλαίσιο μέτρων ενίσχυσης του πληθυσμού, να επιδιώκουν να διευκολύνουν τα ζευγάρια να αποκτήσουν τον αριθμό των παιδιών που, ιδανικά, επιθυμούν. Η μητρότητα πρέπει να ενθαρρύνεται, να προστατεύεται και να καλλιεργείται από τη μια γενιά στην άλλη.
